Momenteel hangt een buzz over de komende film The Flash (Andy Muschietti). Niet omdat de wereld zit te wachten op een zoveelste superheldenfilm over een oninteressant personage dat snel kan lopen. Neen, alle aandacht gaat naar acteur Michael Keaton, die na ruim 30 jaar opnieuw gestalte geeft aan Batman, en eigenlijk de hoofdreden is waarom je de film wil zien.
Daarom lijkt het me een uitgelezen moment om even stil te staan bij Batman, de film waar het voor hem allemaal mee begon. Online lijkt het alsof iedereen (plots) de film als een klassieker bestempelt. Maar is dat ook zo?
We spreken 1989
In 1989 gaat de release van Batman gepaard met een enorme hype en sloten merchandise. Overal worden buttons, petten en T-shirts met het zwart-gele logo verkocht. Als personage is Batman altijd bekend gebleven door de gelijknamige televisiereeks uit de jaren 60 (wat wij fans nu Batman ’66 heten). Alleen associeerde iedereen, die de strip niet las, hem hierdoor met camp en flauwe komedie.
“In 1989 gaat de release van Batman gepaard met een enorme hype en sloten merchandise.“
Een geluk dat er een heisa ontstaat rond de rating die de film krijgt. Experts menen dat er teveel geweld in de film zit, en geven het de stempel “Kinderen niet toegelaten”. Dit betekent dat je 18 jaar moet zijn om de film te zien. Het is de gedroomde promotie om de film te lanceren. Nu, geheel objectief is het uitreiken van een rating niet. Commando (1985, Mark L. Lester) waarin Arnold Schwarzenegger met de glimlach een klein leger uitschakelt krijgt het label bijvoorbeeld niet.
De Burton-stempel
In essentie is deze Batman een interpretatie van regisseur Tim Burton. Kenmerkend voor zijn films is de liefde voor de neogotische architectuur, de nadruk op wat zich in de duisternis afspeelt en de magische muziek van componist Danny Elfman. Zo past het iconische uiterlijk van de Batmobile binnen dit geheel. Alles draagt de typische Burton-stempel. Jammer genoeg ook zijn keuze voor hoofdrolspeler Michael Keaton, die hij het jaar ervoor in Beetlejuice had gecast.
Anno 2023 moeten we eerlijk zijn en toegeven dat Michael Keaton volledig miscast is als Batman en Bruce Wayne. Enkel George Clooney doet het in Batman & Robin (1997, Joel Schumacher) net iets slechter. Een geluk dat Burton in 1989 nog niet met zijn vaste waarde Johnny Depp samenwerkt. Al zou Depp in de huid van Bruce Wayne een fascinerend experiment zijn geweest.
Nicholson en de rest
De grote ster van de film is zonder twijfel Jack Nicholson als The Joker. Echt verrassend mag je dat niet noemen, want One Flew Over The Cookoo’s Nest (1975, Milos Forman) en The Shining (1980, Stanley Kubrick) leren ons dat de acteur het talent heeft om – overtuigend – een psychopaat of neuroot te spelen.
Kim Basinger draaft op als fotografe Vicki Vale. Haar casting is evident. Ze is bijzonder knap, en het is volledig verstaanbaar dat twee mannen om haar vechten. Helaas acteert ze als een dweil. Verder herkennen we oudgediende en Western-ster Jack Palance als maffiabaas Carl Grissom, Michael Gough als butler Alfred en “Noem me geen Lando Calrissian” Billy Dee Williams als Harvey Dent. Het zijn allemaal ronkende namen, maar niemand springt er echt uit.
“Anno 2023 moeten we eerlijk zijn en toegeven dat Michael Keaton volledig miscast is als Batman en Bruce Wayne.”
Ca ne marche pas
Het verhaal rammelt aan alle kanten en er is weinig sprake van een plot. Zo is de motivatie van The Joker nooit duidelijk. De ene dag wil hij een misdaadbaas zijn, en de andere wil hij burgers vermoorden. Zijn trawanten lijken nutteloos en incompetent. Je vraagt je af hoe hij er in slaagt zijn ingewikkelde plannen te verwezenlijken. Maar zolang Nicholson met zijn demonische grijns zijn ding doet, maakt het weinig uit.
Nog een laatste, en niet onbelangrijke opmerking. In de film hoor je sporadisch de muziek van Prince. Zijn medewerking aan de film zorgde voor die extra hype. Helaas laat het geen indruk na, en voelt het volledig geforceerd aan. Niet dat zijn inbreng slecht is. Weg van de beelden, en met de koptelefoon aan, komt zijn soundtrack veel beter tot zijn recht.
In closing
Er was een tijd dat dit voor mij de ultieme Batman-film was. Als 17-jarige ben ik, gekleed in mijn Batman T-shirt, naar de nachtelijke première in de Oostendse cinema Rialto geweest. Maar na het kijken wordt duidelijk dat niet alles overeind blijft. Het is als het meisje waarop je in je tienerjaren verliefd was. We worden allemaal ouder, en niet noodzakelijk knapper.
Batman is een overroepen relikwie uit de late jaren 80. Uniek bij zijn release, maar de film is ondertussen door superieure updates volledig achterhaald. Niet in het minst door het vervolg Batman Returns (1992) waarin Burton zijn fouten zo goed als mogelijk rechtzet en zijn definitieve visie van de gevleugelde superheld geeft.
Ik snap je kritiek. Ik deel die op sommige vlakken zeer zeker. Het plot van de film had natuurlijk ook veel te lijden onder de schrijversstaking, maar ook is duidelijk dat het verhaal gewoon nog niet af was tijdens het draaien van de film. Een idioot gegeven als je bedenkt dat dit een van de duurste films ooit was op dat moment.
Toch blijft dit voor mij mijn favoriete Batman film, al zijn er ondertussen meerdere die gewoonweg beter zijn.
Ik onthoud hier dat je volledig akkoord gaat met de kritiek. 🙂
Serieus, deze Batman voelt vooral als een gemiste kans. Hoeveel keer krijg je de mogelijkheid om Nicholson een rol aan te beiden die hem op het lijf is geschreven?
Waarom is het je favoriet? Jeugdsentiment?